Teknoloji ve sosyal medya kullanımının artmasıyla birlikte çocuk istismarında ''çevrimiçi'' olarak tanımlanan istismar türü artış göstermiştir. Özellikle son 1-1 buçuk senedir pandeminin de varlığı ile hem yetişkinler hem de çocuklar sosyal medyayı daha sık ve daha aktif kullanır hale geldik. Bu durum, çevrimiçi istismar vakalarının artmasında önemli bir risk faktörü teşkil etmektedir. Çevrimiçi çocuk istismarı; Sahte profiller ve hesaplar aracılığıyla çocuklara zarar verecek her türlü paylaşımın yapılmasını, çocuk cinsel istismarı materyallerini görüntüleme, toplama, kişisel çıkar ya da maddi kazanç amacıyla dağıtma, başka failler ile iletişim kurma ve çevrimiçi çocuk cinsel istismarı canlı akışına katılma eylemlerini; ayrıca çocukları çevrimiçi ve çevrimdışı cinsel eylemlere dahil etme amacıyla sanal uşaklaştırmayı içermektedir (Atakoğlu ve Özçalık,2021). Sanal uşaklaştırma ise; istismarcının, çocuğun güvenini kazanma amacıyla hazırlık yaptığı aşamayı ve bu aşamadaki davranışlarını ifade etmektedir.
O'Connel, Çevrimiçi Çocuk İstismarı'nı 5 aşamalı bir model ile açıklamıştır:
1)Arkadaşlık Kurma Aşaması: İstismarcının, çocuk ile tanıştığı aşamadır. Bu aşamada istismarcı, çocuğa özel bir sohbet alanına geçmeyi önerir. Bu aşamanın uzunluğu istismarcıdan istismarcıya değişiklik gösterebilir.
2)İlişki Kurma Aşaması: Bu aşamada istismarcı, çocuk ile ilgili bilgi edinmeye çalışır. Her istismarcı tarafından bu aşamaya geçilmez bazıları bu aşamayı atlayabilir. Çocukta ''en iyi arkadaşınım'' yanılgısını oluşturmak isteyen istismarcılar bu aşamayı da kullanabilir.
3)Risk Değerlendirme Aşaması: Burada istismarcı, çocuğun yakın çevresi ile ilgili bilgi toplayarak risk değerlendirmesi yapar.
4)Münhasırlık Aşaması: Bu aşamada artık içerik değişmeye başlar. İstismarcı, çocuğu özel sorular sormaya ve özel konularda konuşmaya iter. Karşılıklı olarak sır paylaşımı yapıldığı hissini içerebilir.
5)Cinsel Aşama: İstismarcı, çocukta derin güven bağları oluşturduktan sonra bu aşamaya geçer. Bu aşamada artık ''Daha önce hiç öpüştün mü/kendine dokundun mu?'' gibi daha özel soru kalıplarına geçiş görülür. (Atakoğlu ve Özçalık,2021).
Çevrimiçi cinsel istismara maruz kalan çocuklarda çeşitli psikolojik ve sosyal problemler görülür:
1)Sosyal Kaygı
2)Madde Kullanımı
3)Saldırganlık ve Öfke Problemleri
4)Depresyon
5)Yoğun suçluluk ve düşük benlik saygısı
6)Okul Problemleri
7)Bağlanma Problemleri
Bu sorunlardan bazılarını oluşturur. Bu duruma maruz kaldığını düşündüğümüz çocuğa karşı suçlayıcı veya yargılayıcı bir tavır ile yaklaşmak onun kaygısını ve üzüntüsünü daha da artırabilir. Bu durumda çocuk, yalnız kaldığı ve artık hiç kimsenin onu sevmeyeceğini, affetmeyeceğini düşünerek yeniden istismar kurbanı olabilir. İstismarın hangi türünde olursa olsun, istismarcının çocukları ''seni hiç kimse sevmeyecek, kimse sana inanmayacak'' diyerek korkutma yoluna gittiğini ve bunu kullanarak tekrar tekrar istismar ettiğini unutmamalıyız.
Çevrimiçi Çocuk İstismarı'nı Önleme Yolları
1)Çocuğun erişim sağlayacağı web sitelerinin yaşına uygun olup olmadığına dikkat edilmeli, zararlı siteler için koruyucu yazılımlar kullanılmalıdır.
2)Eğitim-Öğretim amacı haricinde kalan internet kullanım şekli ve süresi ile ilgili çocukla ortak bir anlaşmaya varılmalıdır.
3)Merak ettikleri konular ebeveynleriyle birlikte araştırılmalıdır. Bunu ertelemek, geçiştirmek veya çocuğu susturmak merakını daha da artıracağı için çocuğun zararlı yollardan araştırmasına ve bilgi edinmesine sebep olabilir.
4)Çocuklar odalarına gittiğinde fiziksel olarak yalnız olsalar da aslında yalnız değillerdir. Bu sebeple uyku vaktinde telefon veya tabletle odalarına gitmemeleri konusunda çocukla uzlaşmaya varılmalıdır.
5)Çocukların internet aracılığıyla tanıştığı arkadaşların yaşı önemsenmelidir. Bu kişilerin fiziksel çevrede teyit edilebilir olup olmadığına dikkat edilmelidir. Çünkü istismarcılar kendilerini yaşça büyük olmalarına rağmen çocuğun yaşıtı ve hemcinsi gibi tanıtarak güvenini kazanma yoluna girmektedirler.
6)İnternette kötü bir muamele ile karşılaştıkları zaman çocuklara, ebeveynlerine anlatabilecekleri hissiyatı ve güveni verilmelidir. Böyle bir durumda ebeveynler sakinliğini koruyarak çocuğa karşı yargılayıcı yada suçlayıcı bir tavır benimsememeli, güven vermelidir.
7)Olumsuz bir davranış karşısında çocuğun elinden tablet veya telefonunu almakla tehdit etmek yanlış bir davranış biçimidir. Bu durumda çocuk, bunlardan mahrum kalmamak için maruz kaldığı ya da şahit olduğu herhangi bir kötü davranışı gizleme yolunu seçebilir.
8)Çocuklarımızı istismara karşı korumak için onları sık sık tembihlemek doğru bir davranış değildir. Bu durumda çocukta yersiz bir kaygı ve korku hissi oluşabilir. Ebeveynler çocuklarının yaşı ve gelişim dönemleri de dikkate alınarak uygun şekilde bilgilendirmeler yapmalıdır yine bu konuda ebeveynlerin rol model olması çok önemlidir.
9)Bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili ailecek kurallar belirlenmeli ve ailenin her üyesi bu kurallara uymalıdır.
10)İstismara dair bir şüphe durumu varsa en kısa sürede gerekli yerlere bildirilmelidir. (UCİM İhbar Hattı, Bakanlık(183), Polis(155), Jandarma(156)) Unutulmamalıdır ki ilk 72 saat çok önemlidir.
11)Çevrimiçi Cinsel İstismar konusunda aile ve okul işbirliği halinde hareket etmelidir. Okulda öğretmenler ve yetkili güvenlik güçleri, bakanlık çalışanları tarafından zaman zaman bilgilendirici seminerlerin düzenlenmesi önemlidir.
Çevrimiçi Çocuk İstismarı yalnızca bizim ülkemizin değil tüm dünyanın en önemli sorunlarından biridir. Birleşik Krallık’ta 2016 yılında ÇÇCİ görüntüleri ile meşgul olan 100 bin kişi bulunmaktadır. Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) çocuklar, %5–%25 aralığında çevrimiçi zorbalık, pornografi, cinsel içerikli mesajlaşma ile karşılaşmaktadır. Interpol tarafından 2009–2013 yılları arasında yaklaşık 4 bin mağdur çocuk ve 2 bin ÇÇCİ suçlusu tespit edilmiştir. ABD’de, ÇÇCİ nedeniyle bir yılda 3 bin tutuklama gerçekleşmiştir. Yapılan bir çalışmada Sweetie adında yaratılan Filipinli sanal bir çocuğa 10 hafta içerisinde binden fazla fail çevrimiçi cinsel görüntü karşılığı para teklifinde bulunmuştur.ABD’de 10–17 yaş aralığında internet kullanımı olan çocukların %13’ü çevrimiçi ortamda istenmeyen cinsel istek almaktadır (Atakoğlu ve Özçalık,2021).
Çocuk istismarı hepimizin kanayan yarası. Dinimiz, dilimiz, ırkımız, mezhebimiz, cinsiyetimiz ya da mesleğimiz ne olursa olsun hepimizin bu konuda yapabileceği ve hepimizin üstüne düşen birçok şey var. Ama en önemlisi bilinçlenmektir. Biz bilinçlenirsek bugün bir kişiyi daha bilinçlendirebilir ve bir çocuğun istismara maruz kalmasını önleyebiliriz. Unutmayalım; Önlemek için önce bilinçlenmek gerekir.
Kaynakça: Atakoğlu, R. ve Özçalık, K. C., 2021. Çevrimiçi çocuk cinsel istismarı: yaygınlık, mağdur ve suçlu özellikleri.Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 12(1), 76-81.
