Çocuklarda duygusal gelişim; fiziksel gelişim, sosyal gelişim, ahlak gelişimi gibi önemli bir gelişim alanıdır. Doğdukları andan itibaren dünyayı duyguları aracılığıyla tanımaya çalışan çocuklar, yetişkin yaşamlarında da sahip oldukları duygularla dünyayı ve kendilerine anlamlandırma sürecine devam ederler. Sağlıklı bir duygusal gelişim süreci yaşayan çocuklar kendi duygularını anlayabilen, karşısındaki kişinin duygusunu fark edebilen, yaşam doyumu yüksek, olumlu benlik algısına sahip bireyler olarak yaşamlarını sürdürürler. Peki ya çocukta duygusal gelişim ne zaman başlar ve ebeveynler ne yapmalı?
Duygusal gelişim aslında çocuklarda doğdukları andan itibaren başlar. Yaşamın ilk yıllarında korku duygusuyla dünyaya gelen bebekler ses, gürültü, yüksek bir yerden düşme gibi durumlara korku tepkisi gösterirler. Aylar ilerledikçe bu duygulara yeni duygular eklenmeye, yani duygular çeşitlenmeye başlar. Heyecan, mutluluk, şaşırma, neşe, öfke gibi olumlu duyguların yanı sıra üzüntü, güvensizlik gibi olumsuz duyguları da öğrenirler. Yaşları ilerledikçe çocuklarda bazı duygular derinleşirken bazı duygular bastırılır bazı duygular ise yeniden keşfedilir. Duygusal gelişim sürecinde ebeveynlere önemli görev ve sorumluluklar düşer. Bunlarda ilki ebeveynlerin çocuklarına rol model olmalarıdır. Çocuklar her yaş ve gelişim döneminde ebeveynlerinin davranışlarını örnek alma eğilimi gösterirler. Bu durum, çocuklar ilkokula başlayana kadar kritik bir öneme sahiptir. Çocuklar, ebeveynlerinin sözlerinden ziyade davranışlarını dikkate alırlar ve onların davranış kalıplarını benimseyerek çevrelerine yansıtırlar. Bu nedenle duygularınızı ifade etme biçimlerinizle de çocuklara rol model olmak önemlidir. Burada kast edilen şey yalnızca olumlu duygulardan ibaret değildir. Zaman zaman hayatımızı zorlaştıran duygularınızı da nasıl ifade ettiğinizi ve bunlarla nasıl baş ettiğinizi görmek de çocuklar için önemlidir. Örnek verecek olursak: ''Bugün kendimi yorgun hissediyorum. Erkenden uyuyup dinlenmek bana iyi gelecek.''
En sık yapılan hatalardan biri de duyguların fark edilmesi ve tanımlanmasıyla alakalıdır. Ebeveynler iyi niyetle genellikle çocuklarının olumsuz duygularını bastırmayı, görmezden gelmeyi veya azarlamayı tercih edebiliyorlar. Bunun yerine, çocuğunuz öfkelendiği zaman, kızgın olduğu zaman bunu ona yansıtabilirsiniz. ''Şuan kendini öfkeli/kızgın hissediyorsun.'' cümlesi basit gibi görünse de çocukta anlaşıldığı hissini yaratmada oldukça etkilidir. Bununla birlikte çocuğunuzun yaşadığı duyguyu ifade etmesine izin vermek sorunun ne olduğunu anlamaya çalışmak, sakinleşmelerini beklemek de etkili yollardan bazılarıdır.
Yaş ve gelişim dönemlerine uygun olarak çocuklarda duygu tanıma çalışmaları yapmak oldukça önemlidir. Bunun için resim çizmek, masal okumak, oyun oynamak ideal yöntemlerdir. Ardından karakterlerin nasıl hissetmiş olabileceği hakkında konuşmak duyguların tanınmasında etkili olacaktır. Yine çizilen duyguların resminin odaya asılması da etkili yöntemlerden biridir.
Önemli olan durumlardan biri de tutarlılıktır. Ebeveynlerin bugün kızdığı bir durumu yarın sakin karşılaması çocuğun duyguyu öğrenmesini zorlaştırabilir. Kafası karışan çocuk bu duyguları yaşamak yerine bu duygulardan kaçmayı tercih edebilir.
Yaşadıkları duyguları küçümsemeyin. ''Korkulacak bir durum yok'', ''Üzülecek bir şey yok'' gibi ifadeler çocuğun kendisini anlaşılmamış hissetmesine neden olabilir. Aynı zamanda çocuğun yaşadığı duyguyu bastırmasına da neden olur. Bu durumda çocuk, yaşadığı duyguları gizlemeyi öğrenir. Bunun yerine ''Şuanda korktuğunu/üzüldüğünü biliyorum. Bu durumu çözebilmek için neler yapabiliriz?'' gibi cümleler çocuğun anlaşıldığını hissetmesini sağlarken duygusal gelişimine de katkı sağlar.
Ve son olarak, en önemlisi kendi duygularımızı tanımak ve tanımlamaktır. Hangi durumun bizde ne duygu yaratacağını bilmeden çocuklarımıza bu konuda destek olmamız mümkün değildir. Bunun için duygu listeleri yaparak kendinizi test edebilirsiniz. Duyguların karşısına hangi olayın/durumun sizde bu duyguyu uyandırdığını ya da uyandıracağını bulmaya çalışabilirsiniz. Bir sonraki yazıda görüşmek üzere!
