Madde kullanımı ülkemiz dahil tüm dünyanın mücadele ettiği tehditlerden biridir ve gün geçtikçe kullanım oranı da artmaktadır. Bu durum, madde kullanımının önlenmesi ve müdahale yöntemlerinin artmasına da sebep olmuştur. Çünkü, artık, madde bağımlılığı yalnızca yetişkinlerde gözlenen bir durum olmaktan çıkmış çocuk ve ergenlerde de görülen bir durum haline gelmiştir. Özellikle son yıllarda ülkemizde yapılan araştırma ve rapor sonuçlarına göre sigara ve uyuşturucu madde kullanımı ilkokul kademelerine kadar düşmüştür. Fakat, her konuda olduğu gibi önleme ve müdahale çalışmalarının ilk aşaması farkında olmak ve davranışın altında yatan nedenlerini iyi anlamaktır.
Ergenlik dönemi birçok riskli davranışta olduğu gibi madde kullanımında da risk etmenlerini içinde barındıran bir dönemdir. Bu dönemde ergenler bir yandan ailelerden bağımsız olma gayreti içerisine girerken bir yandan da onlara ‘’yetişkin’’ olduklarını kanıtlama gayreti gösterirler. Bazen, yetişkin olduklarını kanıtlamak için yetişkinlere özgü davranışlarda bulunabilirler. Bu durumda, ergenin yetişkin kavramını nasıl algıladığı ve nasıl bir anlam yüklediği iyi anlaşılmalıdır. Eğer genç yetişkinliği zararlı madde kullanımı ile bağdaştırıyor ise madde kullanımına yönelme ihtimali yüksek olacaktır. Bir başka neden ise ait olma ihtiyacına yöneliktir. Bu dönemde gençler için arkadaşlık ilişkileri, arkadaşları tarafından kabul ve onay görme ve bir gruba ait olma ihtiyaçları ön plana çıkar. Bu ihtiyaçlarını karşılayabilmek için de ergenler madde kullanımına yönelebilirler. Peki başka hangi nedenlerle ergenler madde kullanımına yönelebilir?
Gençleri madde kullanımına sürükleyen kalıtım, sosyal faktörler, ebeveyn tutumları ve ilişkileri gibi birçok faktör bulunur. Yapılan çalışmaların sonuçlarına göre ailesinde madde kullanım öyküsü bulunan gençlerin madde kullanımı açısından riskli grupta olduğu görülmüştür. Bu aşamada hem kalıtım hem de model alma sürecinin etkisi görülmektedir.
Madde kullanımını etkileyen önemli bir diğer faktör ise aile tutumları ve aile içi iletişimdir. Ebeveyn ve çocuklar arasındaki ilişki yetersiz ilgiye, sevginin eksikliğine, güvenli bağlanmanın yokluğuna dayanıyor veya aile içerisinde otoriter ve sert disiplin tutumlarının hâkim olduğu ve eleştirel bir ortam bulunuyorsa bu durum madde kullanımı için bir risk faktörü oluşturabilir. Bununla birlikte aile ile kurulan güçlü bağların da madde kullanımında önemli bir koruyucu faktör olduğunu da belirtebiliriz.
Bu dönemde ergenlerin yaşadıkları ani duygu değişimleri ile kendisini gösteren psiko-sosyal gelişim süreci de ergenin madde kullanımını etkileyebilir. Ergen öfke, gerginlik veya kaygısını ifade etmenin sağlıklı yollarını bilmiyor ve stresle başa çıkma becerilerinden yoksunsa kendini ifade etmenin bir yolu olarak madde kullanımına yönelebilir.
Madde kullanımı hızla artan bir durum olsa da önlenebilen bir problemdir. Kısaca dikkat edilmesi gerekenlerden bahsetmemiz gerekirse:
1)Sevgi ve güvenin hakim olduğu aile ortamı
2)Çocuğu/Ergeni içtenlikle dinleyerek anlamaya gayret etmek
3)İyi ve net çizilmiş kural ve sınırlar
4)’’Hayır’’ demeyi öğretmek ve hayır deme hakkını desteklemek
5)Özgüven gelişimini desteklemek
6)Stres ile başa çıkabilme ve problem çözme becerilerini geliştirebilmek
vb. müdahaleler ile madde kullanımı önlenebilir. Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere!
KAYNAKÇA: https://dediopsikoloji.com/ergenlikte-madde-bagimliligi/
Akca, Ö. S. ve Selen, F. (2016). Erkek ergenlerde riskli davranışlar: bir lise örneği.
Arabacı, B. L., Taş, G. ve Dikeç, G. (2017). Çocuk ve ergenlerde madde kullanımı, suça yönelme, ruhsal bozukluklar ve hemşirelik bakımı. Bağımlılık Dergisi, 18(4), 135-144.
Doğan, G. D. ve Ulukol, B. (2010). Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 17(3), 179-185.
Facebook Yorum
Yorum Yazın