Çocuklarda Kitap Okuma Alışkanlığının Geliştirilmesi

Kitap okumak; bilişsel, duygusal, dil ve sosyal gelişime önemli katkıları bulunan ister büyük ister küçük fark etmez her yaştan bireylere farklı gelişim imkanları sunan önemli bir aktivitedir. Özellikle küçük yaşlarda kitaplarla tanışan çocukların problem çözme, kendini ifade edebilme, eleştirel düşünebilme, görünenin arkasındaki gerçek hakkında yorum yapabilme, yaratıcı düşünebilme, empati kurabilme gibi birçok beceriyi kitap okuyarak edinebildiği bilinen bir gerçek. Aynı zamanda doğaya, hayvanlara, insanlara karşı hassasiyetin gelişiminde kitapların rolü oldukça büyüktür.

Kitap okuma alışkanlığının kazanılmasında en önemli kriterler yaş, ebeveynler ve öğretmenlerin rolüdür. En yaygın bilinen yanlışlardan biri çocuklara kitap okuma alışkanlığı kazandırabilmek için çocukların okuma yazma bilmesi gerektiğidir. Aslında çocuklar daha küçük yaşlarda da kitap okumaya başlar. Kısaca değinecek olursak;

0-3 Yaş Arası Dönem

• Bu dönemde çocuklara gösterilecek kitapların büyük resimli, parlak ve canlı hatlara sahip aynı zamanda çevresine dair bilgileri içeren kitaplar olmalıdır.
• Masal ve hikaye okurken çocuğun ilgi ve dikkatini çekebilmesi ve sürdürebilmesi için uygun yerlerde ses tonlarını alçaltmak yükseltmek faydalı olacaktır.

3-6 Yaş Arası Dönem

• Okul Öncesi dönem olarak da adlandırılan bu dönem, çocukların okula ve okumaya hazırlandığı dönemdir. Bu nedenler seçilen kitaplar, çocukların harfleri ve rakamları tanımasına yönelik olabilir.
• Bu dönemde de tekerlemeler, resimli kitaplar ve masallardan yararlanılabilir. Seçilen kitapların gündelik hayata yönelik kitaplar olmasına yani gerçekçi ögeler de barındırmasına dikkat edilmelidir.
• Temalar; çocukların sevgi, başarı ve güven ihtiyaçlarını gidermeye yönelik temalar olmalıdır. Aynı zamanda 4 yaşlarından itibaren de kitaplarda yer alan davranışların olası nedenleri ebeveynin yol göstermesi ile birlikte çocukla tartışılabilir.

7-12 Yaş Arası Dönem

• Bu dönem çocukların yaptığı okumalardan keyif aldığı dönem olarak tanımlanabilir.
• Okul dönemindeki çocuklar, kendi başına okuyabilmesi için harfleri seslendirmeyi, sık kullanılan kelimeleri tanımayı ve daha sonra okuduklarının ne anlama geldiğini kavramayı ve anlamını kaybetmeden daha hızlı okumayı başarabilirler.
• Bu dönemde önerilen, yalnızca resimli kitapları değil bilgi içeren kitapların da çocuklara yüksek sesle okunmasıdır.

Çocukların içinde bulunduğu gelişim dönemi ve yaşın özelliklerine göre kitap seçimi yapmak oldukça önemlidir. Sizlerin de bildiği gibi iyi yapılan bir kitap seçimi çocuğun kitap okumaya karşı ilgisini geliştirebilirken kötü veya hatalı yapılan bir kitap seçimi çocuğu kitaptan tamamen uzaklaştırabilir. Peki yalnızca yaşa ve gelişim dönemine uygun kitap seçimi yapmak yeterli mi? Elbette değil;

1. Yukarıda bahsettiğimiz gibi, kitap okuma alışkanlığı küçük yaşlardan itibaren kazanılmaya başlanan bir alışkanlıktır. Bu durumda, çocuklar okul dönemine gelmeden önce resimli kitaplar, sesli kitaplar aracılığı ile çocukları kitaplara tanıştırabilirsiniz. Bununla birlikte geceleri yatmadan önce kitap okumak iyi bir seçenektir.

2. Rol model olun: Model olmak en iyi öğretme şeklidir. Çocuğun aile üyelerini kitap okurken, kitap alışverişi yaparken görmesi önemlidir.

3. Evde okuma zamanları yaratın: Televizyon, bilgisayar gibi tüm elektronik aletlerin kapatıldığı, dikkat dağıtıcı unsurlardan arınıldığı, tüm ailenin katılımının sağlandığı okuma saatleri planlamak iyi bir yöntemdir. Bu sayede hem çocuklarınız ile aranızdaki bağı kuvvetlendirebilir, hem de çocuklarınıza kitap okuma alışkanlığı kazandırabilirsiniz.

4. Okunan kitaplar hakkında konuşun: Kitap okuma alışkanlığını yerleştiren bir diğer önemli detay da kitapların günlük hayatın içine entegre edilmesidir. ‘’Sen hangi kitabı okuyorsun?’’ , ‘’Yazarı kim?’’, ‘’Konusu ne?’’ , ‘’Yaa çok beğendim ben de o yazarın ….. kitabını okudum/okumuştum’’ gibi ifadeler çocukların zihninde yer eder.

5. Çocuklarınızın bir kütüphanesi olsun: Kitap okuma alışkanlığı kazandırabilmenin bir diğer yolu da kendinize ait bir bölümde onları saklayabilmekten geçer. Bu sebeple, evin ve çocuğun belirlediği uygun bir yerde çocuğunuzun kendisine ait bir kitaplığının olması, bunu kendi istediği gibi boyayabilmesi, süsleyebilmesi aitlik hissini artıracaktır.

6. Kitapevleri ve fuar gezileri düzenleyin: Çocuklarda kitaplara yönelik ilgiyi uyandırabilmenin bir diğer yolu da kitaplara temas etmesini sağlamaktır. Yeni çıkan kitaplar hakkında konuşmak, ilgisini çeken kitapları incelemesine izin vermek çocuğun kitaplara yönelik ilgisini canlı tutacaktır. Bu nedenle haftada bir veya ayda bir kitap veya fuar gezileri düzenlemeyi ihmal etmeyin.

7. Kitap en güzel hediyedir: Özel bir gün olsun veya olmasın hediyeleşmek en güzel sevgi göstergelerinden biridir. Ama söz konusu çocuklar olunca hediyeleşme çok daha özel bir anlam ifade ediyor. Her çocuk, her akşam anne veya babasının kendisine getireceği hediyeyi hayal eder. Bu hediyenin her zaman bir oyuncak veya sağlığına zararlı abur cuburlar olması çocuğa faydadan çok zarar verebilir. Bu nedenle daha çok kitapları tercih etmek çocukların kitaplara özel anlam yüklemesini de sağlayabilir.

8. Dergi, kitap, gazete gibi yayınlar takip edilmelidir: Hatta takip etmekle kalmayıp her ay çocuğun ilgi, istek, gelişim ve yaş düzeyine uygun bir dergi veya diğer yayınlar düzenli olarak edinilmelidir.

9. Okudukları kitapların yazarları ile tanıştırın: Hayatta olsun veya olmasın okudukları kitapların yazarları hakkında bilgi sahibi olmalarına rehberlik edin.

10. Kütüphane ile tanıştırın: Teknolojinin gelişimi ve dijital kitapların da yaygınlaşması ile popülerliği azalmaya başlasa da kütüphaneler en zengin kitap kaynaklarıdır. Bu nedenle, düzenli kütüphane ziyaretleri yapmak, mümkünse kütüphane üyeliği almak ve çocuğa da önermek faydalı olabilir.

Bol bol kitap okuduğumuz bir hafta olsun. Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere!

KAYNAKÇA: Tanju, H. E. (2010). Çocuklarda kitap okuma alışkanlığına genel bir bakış. Aile ve Toplum Eğitim, Kültür ve Araştırma Dergisi, 6-22, 30-40.

https://www.muthispsikoloji.com/cocuklarda-kitap-okuma-aliskanligi-nasil-kazandirilir/